Narcyzy (Narcissus)- uprawa i pielęgnacja

Narcyzy to wiosenne kwiaty, które doskonale pamiętam z czasów dzieciństwa. Mnóstwo pachnących, białych kwiatów, ukazujących się w drugiej połowie wiosny, to widok, który na stałe zapisał się w mojej pamięci. I do tego ten zapach. Znawcy tematu doskonale wiedzą, że moje wspomnienia dotyczą mieszańców poeticus. Najpopularniejszym reprezentantem tej grupy jest z pewnością odmiana ‘Actaea’. To właśnie te narcyzy są mi najbliższe, choć w wiejskim ogrodzie nie brakowało także słonecznych narcyzów zwanych żonkilami.

Olbrzymie zróżnicowanie rodzaju Narcissus sprawia, że mamy sporo możliwości, przy tworzeniu wiosennych kompozycji z wykorzystaniem tych wyjątkowych kwiatów. Dla mnie najpiękniej prezentują się posadzone w kępach na trawniku. Są wówczas bardziej naturalistyczne, choć w ogrodzie ciężko stworzyć piękne łany tych kwiatów, które można podziwiać m.in. na angielskiej ziemi. Cieplejszy i bardziej wilgotny klimat, panujący w Anglii z pewnością im sprzyja, ale nie oznacza to, że w naszych warunkach są one problematyczne. W zasadzie uprawiający stwierdzą, że narcyzy nie należą do roślin problematycznych w uprawie, choć aby wydobyć z nich pełnie piękna, warto zapewnić im jak najbliższe optymalnym warunki do rozwoju.

Czy wiesz że …

Zachwycając się narcyzami, warto pamiętać o tym, że są to rośliny trujące, zawierające alkaloidy. Obecność szkodliwych substancji chroni te rośliny przed nadmiernym atakiem szkodników. Pamiętajmy również, że narcyzy świetnie prezentują się w wazonie. Wazony pełne narcyzów to również moje wspomnienia z dzieciństwa. Warto pamiętać, że wydzielają one sok, który nie tolerują inne kwiaty. Aby tworzyć zmienne bukiety, narcyzy umieszczamy w wazonie dzień wcześniej, a kolejne kwiaty dołączamy w dniu następnym, wymieniając wcześniej wodę.

Za co cenimy narcyzy?

Popularność narcyzów wynika przede wszystkim z bardzo dekoracyjnych kwiatów. Olbrzymie zróżnicowanie odmianowe sprawia, że mamy w czym wybierać. Narcyzy są zmienne między innymi pod względem wysokości. Osiągają od około 10 cm np. Narcissus canaliculatus  do nawet 60 cm. Poza wysokością różnią się także barwą (barwa żółta, biała, pomarańczowa, łososiowa, odmiany dwukolorowe) i kształtem kwiatów ( m.in. z długim, krótkim, małym, dużym przykoronkiem, z rozszczepionym przykoronkiem, kwiaty pełne itd.). Poza tym zmienne nasadzenia, mogą sprawić, że pierwsze kwiaty narcyzów pojawią się już w marcu, a ostatnie na przełomie maja i czerwca. Kolejną zaletą narcyzów jest łatwość ich uprawy, a także fakt, że ich cebule nie są przysmakiem gryzoni.

Zróżnicowanie gatunkowe i odmianowe

W wyniku prac hodowlanych uzyskano tysiące odmian narcyzów. Aby ogarnąć te bogactwo, wprowadzono podział narcyzów, uwzględniając konkretne kryteria m.in. budowę kwiatów.

Podział narcyzów

–  Narcyzy trąbkowe– odmiany zaliczane do tej grupy, należą do tych najpopularniejszych. Cechą charakterystyczną narcyzów trąbkowych jest duży przykoronek, którego długość jest taka sama, a nawet wyższa od długości płatków. W tej grupie odmiany wykazują zróżnicowanie pod względem barwy, a także wysokości. Do popularnych odmian tej grupy zaliczymy: ‘Arctic Gold’ (słoneczna barwa kwiatu), ‘Golden Harvest’ (odmiana o delikatnie żółtych kwiatach, wczesna o szerokim przykoronku), ‘King Alfred’ ( kwitnienie odmiany przypada w kwietniu).
– Narcyzy wielkoprzykoronkowe– kwiaty osadzone pojedynczo na pędzie o dużym przykoronku, nie większym od płatków, jednak dłuższym niż 1/3 długości płatka. Przykładowe odmiany: ‘Carlton’– stara odmiana, bardzo popularna. Charakteryzuje się słoneczną barwą, choć duży przykoronek ma barwę bardziej żółtą. Przykoronek falisty i
karbowany. Wysokość odmiany to około 40- 45 cm, a jej kwitnienie przypada na drugą połowę kwietnia. Inne odmiany to m.in. ‘Yellow Sun’ ( słoneczna barwa, kwitnie na przełomie kwietnia i maja), ‘Avalon’ (piękna odmiana o jasnożółtych kwiatach, przykoronek z czasem bardziej biały. Wysokość około 40 cm, a kwitnienie
kwiecień- maj), ‘Mirror’ (ciekawa odmiana o żółtych płatkach i bardziej pomarańczowym, dużym, falistym przykoronku), ‘Gigantic Star’ (odmiana o żółtych kwiatach, osiągająca nawet do 60 cm wysokości).
– Narcyzy o małym przykoronku – w tej grupie odmiany charakteryzują się pojedynczymi kwiatami po jednym na pędzie. Przykoronek nie dłuższy niż 1/3 długości płatków. Ciekawą odmianą z tej grupy jest ‘Merlin’ (kwitnie na przełomie kwietnia i maja, posiada białe płatki i słoneczny przykoronek).

– Narcyzy pełne – w grupie narcyzów pełnych, znajdują się widowiskowe odmiany, które doskonale zaprezentują się w naszych ogrodach. W sprzedaży znajduje się sporo odmian. Charakteryzują się one, jak sama nazwa wskazuje pełnością, wynikającą z dużej liczby płatków, a także wypełnionym przykoronkiem. Do ciekawych odmian z tej grupy zaliczymy ‘Texas’ (żółte płatki, pomarańczowy środek), ‘Amstel’ (kwiaty biało pomarańczowe), ‘Dick Wilden’ (żółty kwiaty, jedna z piękniejszych i bardziej pełnych odmian).
– Mieszańce triandrus – bardzo ciekawa grupa narcyzów o delikatnych kwiatach, zależnie od odmiany zróżnicowanych pod względem wysokości, ilości kwiatów na pędzie czy też długością przykoronka (dłuższy od płatków bądź krótszy). Pięknie zaprezentuje się m.in. odmiana ‘Hawera’ (odmiana niska o żółtych kwiatach)  oraz ‘Thalia’ (o białych kwiatach, występujących do kilku na jednym pędzie).

– Mieszańce cyclamineus – grupa skupia charakterystyczne odmiany. Na pędzie kwiatostanowym osadzony jest jeden kwiat z wąskim, trąbkowym przykoronkiem i płatkach odgiętych ku górze. Przykładem odmiany z tej grupy jest ‘Jack Snipe’ (niska odmiana o białych płatkach i żółtym przykoronku).
– Mieszańce jonquilla– odmiany zaliczane do tej grupy, mogą posiadać do kilku kwiatów na jednym pędzie kwiatostanowym. Odmiany pachnące. Przykładem odmiany mieszańca jonquilla jest ‘Baby Moon’ (złociste kwiaty z ciemniejszym przykoronkiem). Na uwagę zasługuje także odmiana ‘Pipit’ (kwiaty w barwie cytrynowej) oraz ‘Suzy’ (płatki żółte, a przykoronek bardziej pomarańczowy).

– Mieszańce tazetta– odmiany zaliczane do tej grupy charakteryzują się licznymi kwiatami na pędzie kwiatostanowym. Dodatkowo pięknie pachną. Minusem z pewnością będzie wyższa podatność mieszańców tazetta na przemarzanie. Jedną z najpopularniejszych odmian zaliczanych do tej grupy jest ‘Minnow’ (odmiana o bladożółtych płatkach i bardziej żółtym, krótkim przykoronku. Liczba kwiatów na pędzie kwiatostanowym do pięciu, kwiaty małe. Odmiana niska oraz późna). Inne odmiany ‘Geranium’ (płatki białe, a przykoronek pomarańczowy), ‘Scarlet Gem’ (odmiana o żółtawych kwiatach z ciemniejszym przykoronkiem).

–Mieszańce poeticus– odmiany zaliczane do tej grupy, charakteryzują się kwiatami pojedynczo osadzonymi na pędzie kwiatostanowym. Kwiaty białe z barwnym i krótkim przykoronkiem. Są to późne odmiany, a do najpopularniejszych należy ‘Actaea’. Posiada ona krótki, żółty przykoronek z czerwoną obwódką, a płatki białe. Osiąga do pół metra wysokości i pięknie pachnie. Inne odmiany to m.in. ‘Cantabile’ (zielonkawy przykoronek z czerwonawą obwódką).

– Narcyzy botaniczne – do tej grupy zaliczymy m.in. gatunki dzikie jak np. Narcissus bulbocodium (narcyz łuskowaty), będący niską odmianą o żółtych kwiatach gdzie podstawą dekoracyjności jest duży przykoronek, a płatki są zredukowane i są bardzo wąskie.

– Narcyzy o rozszczepionym przykoronku– Bardzo ciekawa grupa narcyzów. Odmiany zaliczane do tej grupy charakteryzują się podzielonym przykoronkiem. Przykładem odmiany o rozszczepionym przykoronku jest ‘Pink Holly’ (odmiana o białych płatkach i różowawym, sfalowanym przykoronku. Kwitnie na przełomie kwietnia i maja, osiągając do około 40 cm wysokości), ‘Mondragon’ (ładna odmiana o jasnożółtych płatkach i pomarańczowym przykoronku), ‘Congress’ (odmiana o żółtych kwiatach z bardziej pomarańczowym przykoronkiem.

– Pozostałe narcyzy– do tej grupy zalicza się te gatunki i odmiany narcyzów, które nie należą do żadnej z wcześniej wymienionych grup.

Czy wiesz że …

Nazwa rośliny kojarzy się zazwyczaj z Narcyzem. Jest to postać z mitologii greckiej. Był to młodzieniec, który zakochał się we własnym odbiciu w wodzie. A gdy umarł z tęsknoty, na jego grobie wyrósł kwiat, który nazwano Narcyzem (Narcissus).

Budowa rośliny

Narcyz (Narcissus) to zróżnicowany rodzaj, obejmujący kilkadziesiąt gatunków, które w stanie dzikim można podziwiać m.in. w Europie, a także w Azji. Do najpopularniejszych narcyzów należą oczywiście liczne mieszańce. Dekoracyjne narcyzy składają się z części podziemnej ( organ spichrzowy – cebula) oraz nadziemnej liście (wąskie, trawiaste), pędy kwiatostanowe oraz kwiaty. Narcyzy to wiosenne kwiaty. Początkowo ukazują się liście, a następnie pędy z pąkami kwiatowymi. Cebula jest wieloletnia i to ona gromadzi składniki pokarmowe, dzięki którym roślina ma szansę przetrwać gorsze momenty w ciągu roku.

Wymagania

Narcyzy dobrze zaprezentują się na stanowisku słonecznym do półcienistego. Podłoże powinno charakteryzować się dobrą kulturą, a więc uprawione, odchwaszczone, przepuszczalne i żyzne o odczynie najlepiej obojętnym. Dobrze przygotowana gleba to podstawa, dlatego też przy jesiennym sadzeniu cebul zadbajmy o nią. Gdy jest zbyt ciężka, należy podwyższyć jej przepuszczalność poprzez uzupełnienie podłoża żwirem, a także kompostem, który poza poprawą struktury podłoża, dostarczy roślinie składników pokarmowych, niezbędnych do jej prawidłowego rozwoju.

Jak pielęgnować narcyzy, aby pięknie kwitły?

W uprawie narcyzów należy pamiętać przede wszystkim o dość wilgotnym, przepuszczalnym i żyznym podłożu. W razie potrzeby glebę wzbogacamy kompostem, a wczesną wiosną warto uzupełnić ją nawozem wieloskładnikowym. Azofoska, to jeden z tych nawozów, które warto zastosować. Po przekwitnięciu kwiatów ścinamy je, a liście pozostawiamy aż do ich całkowitego zasuszenia. Nie ścinamy zielonych liści! Ścięcie przekwitłego kwiatu, zapobiega wytworzeniu przez roślinę nasion, dzięki czemu cała energia na ich wytworzenie zostanie przekazana cebuli. Im większa cebula, tym piękniejszy kwiat. Piękno i wielkość kwiatu uzależnione jest od tego czy cebula będzie miała wystarczająco dużo składników pokarmowych w roku poprzedzającym kwitnienie. Po zaschnięciu liści (lipiec), roślina przez krótki czas przechodzi okres spoczynku, a już w drugiej połowie lata rozpoczyna wytwarzanie korzeni przybyszowych, mimo tego, że wyraźny efekt rozpoczęcia przez roślinę wegetacji (liście) zauważymy dopiero w roku następnym.

Sadzenie cebul

Cebule najlepiej posadzić na przełomie sierpnia I września (wrzesień/październik). Wcześniejszy termin sadzenia pozwoli cebulom na lepsze ukorzenienie się, a tym samym na lepsze przezimowanie. Cebule sadzimy w spulchnione podłoże na głębokość zależną od wielkości cebuli. Dobrze będzie, jeżeli grubość warstwy gleby przykrywającej cebulę wyniesie około 10 cm, czasem mniej, zależnie od podłoża. Odległości między cebulami uzależniamy od sadzonej odmiany. Ładnie zaprezentują się narcyzy sadzone po kilka cebul w kępach. Posadzone cebule na okres zimy warto okryć świerkowymi gałązkami.

Rozmnażanie narcyzów

Co kilka lat (4-5) można przeprowadzić podział cebul. Zbyt duże zagęszczenie spowoduje, ograniczenie rozrastania się cebul, a tym samym obniży się intensywność kwitnienia oraz wielkość kwiatów. Cebule przybyszowe oddzielamy od rośliny matecznej. Oddzielamy tylko te cebulki, które dają się łatwo oddzielić.  Podczas przechowywania kontrolujemy zdrowotność cebul. Cebule wykopujemy po zaschnięciu liści I przechowujemy w suchym i dość ciepłym, przewiewnym pomieszczeniu (17-20°C). Przy pielęgnacji narcyzów pamiętajmy również o odchwaszczaniu roślin 🙂

Narcyzy na balkonie i tarasie

Narcyzy warto wykorzystać także na balkonie i tarasie. Do tego celu najbardziej odpowiednie są odmiany niskie jak np. ‘Tête- á- Tête’. Wspomniana odmiana należy do bardzo popularnych w uprawie pojemnikowej. Osiąga do około 15 cm wysokości, może posiadać do trzech, żółtych kwiatów na pędzie kwiatostanowym, a poza tym należy do bardzo wczesnych- kwitnienie marzec- kwiecień. Uprawiając narcyzy w pojemnikach pamiętajmy o drenażu i zabezpieczeniem doniczek przed mrozem. Narcyzy nadają się do pędzenia, ale to kłopotliwe, dlatego też łatwiej jest zakupić tanie rośliny w doniczkach, których nie brakuje w sprzedaży.

Uwaga na choroby i szkodniki

W uprawie liczą się przede wszystkim jak najbliższe optymalnym warunki do rozwoju danego gatunki czy odmiany. W przypadku narcyzów będzie to dość wilgotne i żyzne podłoże. Jego dostateczna przepuszczalność jest niezwykle istotna zwłaszcza w okresie intensywnych opadów. Stojąca woda, to zabójczyni cebul, które stają się łatwą pożywką dla grzybów i innych patogenów. Gdy zapewnimy cebulom odpowiednią przepuszczalność podłoża mamy pewność, że w przypadku nadmiernych opadów nadmiar wody zostanie odprowadzony. W okresie suchej wiosny, konieczne będzie podlewanie roślin. Rośliny prawidłowo uprawiane nie są aż tak podatne na patogeny jak rośliny pozostawione same sobie.
Do chorób stanowiących zagrożenie dla narcyzów
zaliczymy:

• Szara pleśń (Botrytis narcissicola)- na liściach, kwiatach oraz cebulach pojawiają się przebarwienia. Zostaje zahamowany wzrost rośliny, a przy silnym porażeniu, cebula gnije.
• Zgnilizna podstawy cebul– doprowadza do zmian na liściach, kwiatach, uszkodzeniom ulegają cebule. Z czasem roślina ginie.

Uważajmy również na choroby pochodzenia wirusowego. Przykładem takiej choroby jest mozaika narcyza, objawiająca się pojawieniem na liściach licznych przebarwień.

Walka z chorobami narcyzów polega na zaprawianiu cebul przed posadzeniem, zapewnieniem odpowiednich warunków do rozwoju, a także usuwanie porażonych cebul.

• Pobzyg cebularz (Lerodon equestris)
• Udnica cebulkówka (Eumerus strigatus)