W maju zachwycamy się pięknem pachnących lilaków, które tak często goszczą w naszych ogrodach, parkach i zieleńcach. Najpopularniejszym reprezentantem rodzaju Syringa jest lilak pospolity (Syringa vulgaris). Swoją popularność zawdzięcza licznym, pachnącym kwiatom, które zebrane są w duże wiechy.
Lilaki pospolite to żywotne, spore krzewy, lub niewielkie drzewa, które tak bardzo popularne były w wiejskich ogrodach. Pamiętam, że w rodzinnym ogrodzie rosły dwa sędziwe lilaki pospolite. W majowym słońcu, prace w ogrodzie umilał przyjemny zapach, delikatnie fioletowych kwiatów. U sąsiada również rosły dwa lilaki, ale w formie drzew i o bardziej dekoracyjnych kwiatach, bardzo wyrazistych, intensywnie fioletowych. W rodzinnych stronach nie zabrakło także lilaka
pospolitego o białych kwiatach. Obecnie po tych pięknych krzewach i niewielkich drzewach nie ma już śladu, choć w ogrodzie i poza nim, ponownie pojawiło się kilka lilaków, a w samym ogrodzie także lilak węgierski (Syringa josikaea) oraz lilak Meyera (Syringa meyeri). Poza lilakiem węgierskim posadzone lilaki to niedawne nasadzenia. Pachnące lilaki, częściej nazwane „bzami”, to jedne z najbardziej widowiskowych, barwnych, majowych akcentów. Bez wątpienia warto je posiadać 🙂
Nie tylko lilak pospolity…
Rodzaj Syringa obejmuje ponad dwadzieścia gatunków niewielkich drzew i krzewów, zaliczanych do rodziny oliwkowatych (Oleaceae). W stanie dzikim występują one w południowo- wschodniej Europie, a także we wschodniej części Azji. Poza lilakiem pospolitym (Syringa vulgaris), na uwagę zasługuje także dużo mniejszy lilak Meyera (Syringa
meyeri) oraz później kwitnący lilak węgierski (Syringa josikaea). Z innych lilaków warto wspomnieć o lilaku zwisającym (Syringa reflexa), lilaku chińskim (Syringa ×chinensis), lilaku Wolfa (Syringa wolfii), lilaku drobnolistnym (Syringa microphylla).
Lilak pospolity, najczęściej uprawianym gatunkiem rodzaju Syringa
Syringa vulgaris jest najczęściej uprawianym gatunkiem lilaka, dlatego też w opracowaniu poświęcę mu najwięcej uwagi.
Ojczyste strony lilaka pospolitego
Lilak pospolity (lilak zwyczajny, bez zwyczajny, lilak turecki) naturalnie występuje w południowo- wschodniej Europie. Znany jest od setek lat, ale jego popularność wzrosła, gdy uzyskano wiele zróżnicowanych odmian tego krzewu. W XIX w. Victor Lemoine z Nancy zapoczątkował szersze zainteresowanie hodowlą tych roślin. Z jego hodowli pochodzi wiele pięknych i nadal bardzo cenionych odmian np. ‘Mme Lemoine’, zachwycająca białymi i pełnymi kwiatami. Obecnie szacuje się, że liczba odmian lilaka pospolitego przekracza 1000. Wśród nich na uwagę zasługują m.in. odmiany o pełnych kwiatach oraz te o bardziej intensywnych i zróżnicowanych barwach.
Wybrane odmiany Syringa vulgaris
– ‘Mme Lemoine’– odmiana uzyskana przez Victora Lemoine’a z Nancy, charakteryzująca się pełnymi kwiatami, zachwycającymi czystą bielą w pełnym rozkwicie.
– ‘Krasavitsa Moskvy’- odmiana wyhodowana w połowie XX w., ciekawa ze względu na wyjątkową, bardzo delikatnie różowawą barwę kwiatów. Walorem tej odmiany są także pełne kwiaty.
– ‘Primrose’– niska odmiana o bardziej kremowych niż delikatnie żółtych kwiatach. Osiąga do około 3 m wysokości.
–‘Kardynał’– polska odmiana, charakteryzująca się purpurowymi kwiatami. Kwiaty pojedyncze. Wysokość odmiany do około 5 m.
– ‘Negro’– odmiana przekraczająca 5 m wysokości, charakteryzująca się wyrazistymi, purpurowofioletowymi kwiatami.
–‘Sensation’– oryginalna odmiana o fioletowych kwiatach z białą obwódką. Osiąga do około 3 m wysokości. Świetnie nadaje się także do małych ogrodów.
–‘Aucubaefolia’– kolejna niezwykła odmiana, której walory dekoracyjne wynikają także z liści. Liście z żółtym przebarwieniem, ciekawie prezentują się zwłaszcza, gdy krzew zestawimy z czysto, ciemnozielonym ulistnieniem innych krzewów. Osiąga do 3- 4 m wysokości, kwiaty półpełne, liliowe.
–‘Edith Cavell’– odmiana osiągająca do 3- 4 m wysokości, charakteryzująca się półpełnymi, pachnącymi i śnieżnobiałymi w pełni kwitnienia kwiatami.
–‘Prof. Hoser’– odmiana o delikatnie liliowoniebieskich kwiatach. Warto dodać, że jest to odmiana polska.
Wiele ciekawych
odmian można wyszukać na stronie Związku Szkółkarzy Polskich 🙂
Pachnące kwiaty…
Lilaka pospolitego cenimy ze względu na majowe kwitnienie. Jego drobne, rurkowate, pięknie pachnące kwiaty tworzą dekoracyjną, stożkowatą wiechę długości do około 20, a nawet 30 cm. Dominującą barwą są odcienie różu, fioletu, purpury. Poza tym do nabycia jest sporo odmian o kwiatach białych. Warte uwagi są odmiany o kwiatach dwukolorowych. Występujący w formie krzewu bądź niewielkiego drzewka lilak pospolity może osiągać do około 5- 7 m wysokości. Odmiany są zazwyczaj niższe. Sadząc lilaka pospolitego pamiętajmy, że wiele odmian tworzy liczne odrosty korzeniowe. System korzeniowy jest płytki, jednak dość rozległy, w konsekwencji czego może nam zająć sporą część ogrodu. Ze względu na ten fakt, warto posadzić krzew na uboczu, aby po kwitnieniu stanowił tło dla innych mniejszych roślin. Liście lilaka pospolitego są całobrzegie, gładkie, szerokojajowate do sercowatych, długości do kilkunastu centymetrów. Stare okazy charakteryzują się także spękana kora na pniu.
Słoneczne i zaciszne stanowiska
W ojczystych stronach Syringa vulgaris porasta słoneczne stanowiska, podłoże suchsze, nawet kamieniste. Pamiętajmy jednak, że odmiany ogrodowe mają większe wymagania, choć wykazują dużą tolerancyjność. O tym, że radzą sobie w różnych warunkach, świadczy ilość otaczających nas lilaków, sadzonych na zróżnicowanych stanowiskach. Lilaka pospolitego najlepiej posadzić na stanowisku słonecznym, nie za wietrznym, ale delikatnie przewiewnym. Roślinie należy zapewnić sporą przestrzeń. Nie tylko ze względu na częste pojawianie się odrostów korzeniowych, ale także, aby uniknąć porażenia rośliny przez choroby grzybowe. Krzew nie powinien być sadzony na stanowiskach mocno wilgotnych, zalewanych a także na kwaśnym podłożu. Podłoże powinno być żyzne, próchnicze, umiarkowanie wilgotne. Dobrze znosi suszę. Lilak pospolity jest mrozoodporny.
Zabiegi pielęgnacyjne
Lilak pospolity nie jest zajmujący w uprawie, ale jak każda roślina do ukazania pełni swego piękna wymaga podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych. Gdy wybierzemy już odpowiednie stanowisko i przygotujemy podłoże, należy
nabyć krzew. Warto zastanowić się jaką odmianę kupić, gdyż różnią się one nie tylko walorami dekoracyjnymi, ale także rozmiarem czy wymaganiami. Poza tym część odmian charakteryzuje się wytwarzaniem dużych ilości odrostów korzeniowych. Krzewy z gołym korzeniem najlepiej posadzić jesienią, lepiej się ukorzenią, a wiosną z większą energią rozpoczną wegetację. Posadzone wiosną wymagają większej opieki, a przede wszystkim podlewania. Kupione w pojemniku, mają łatwiej, choć również wymagają pielęgnacji- zwłaszczaj podlewania. Przed posadzeniem bryłę korzeniową czy też gołe korzenie moczymy w wodzie w zacienionym miejscu. Wykopany dołek powinien być dwukrotnie większy od bryły korzeniowej. Dołek częściowo uzupełniamy dobrze przerobionym kompostem. Obficie podlewamy. Podłoże wokół krzewu warto wyściółkować.
Poza podlewaniem, warto zadbać także o systematyczne wzbogacanie podłoża w składniki pokarmowe. Najlepiej stosować nawozy organiczne np. uniwersalny kompost, który doskonale poprawia strukturę gleby.
Syringa vulgaris co kilka lat można odmłodzić. Można to zrobić wczesną wiosną usuwając nisko wszystkie pędy bądź też rozłożyć na kilka lat, każdego roku usuwając po kilka starych pędów.
Podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym powinno być usunięcie przekwitniętych kwiatostanów. Krzew nie będzie musiał tracić energii na wytworzenie nasion i w kolejnym roku obficiej zakwitnie.
Pamiętajmy, że lilak pospolity kwitnie na pędach zeszłorocznych, tak więc nie tniemy go wczesną wiosną, chyba że decydujemy się na brak kwitnienia.
Gdy zdecydujemy się przesadzić krzew, pamiętajmy o znaczącym skróceniu pędów, aby jeszcze bardziej nie osłabić krzewu.
Chcąc rozmnożyć lilaka pospolitego, możemy to zrobić poprzez odrosty korzeniowe, a szlachetne odmiany poprzez szczepienie.
Problemy w uprawie
Lilaki nie sprawiają problemów w uprawie, choć posadzone na nieodpowiednim podłożu i stanowisku mogą gorzej rosnąć, stać się bardziej podatne na choroby (mączniak prawdziwy, bakterioza lilaka, zaraza lilaka) oraz atak szkodników (mszyce, miniarki, gąsienice).
Lilak pospolity nie tylko do dużego ogrodu
Syringa vulgare bardzo często występuje w nasadzeniach parkowych, a także w starych ogrodach. Dawniej bardzo pospolity, dziś na nowo należy rozpowszechniać jego uprawę. Przy minimum pielęgnacji, możemy uzyskać piękne efekty. Zróżnicowanie odmianowe pozwala na wybór odpowiedniej odmiany, nawet do niewielkiego ogrodu. Ładnie zaprezentuje się w grupie, a także jako soliter na tle zielonego trawnika. Z lilaka pospolitego można stworzyć zjawiskowe podczas kwitnienia szpalery, nieformowane żywopłoty. Posadźmy go blisko kącika wypoczynkowego, aby podczas kwitnienia nie umknął nam jego wyjątkowy zapach. Po kwitnieniu, może stanowić ładne tło dla innych roślin ozdobnych. Sprawdzi się także przy zagospodarowywaniu skarp.
Inne wybrane gatunki lilaka:
· Lilak węgierski (Syringa josikaea)– krzew osiągający do 3- 4 m wysokości. Małe wymagania, podłoże przeciętne, nie za suche, stanowisko słoneczne do lekkiego półcienia. Kwitnie w czerwcu. Kwiaty delikatnie różowe, pachnące, skromniejsze niż u lilaka pospolitego.
· Lilak drobnolistny (Syringa microphylla) – niższy, osiąga do około 2 m wysokości. W sprzedaży można nabyć popularną odmianę ‘Superba’. Jest to niska odmiana, osiągająca do około 1,5 m wysokości, pokój zwarty, kwiaty zebrane wiechy. W pąkach bardziej czerwone, a rozwinięte różowe. Bardzo dekoracyjnie, pachnące. Kwitnienie rozpoczyna się późną wiosną i z mniejszym nasileniem trwa do jesieni. Pamiętajmy aby posadzić krzew na słonecznym stanowisku i usuwać przekwitnięte kwiatostany. Odmiana świetnie nadaje się do mniejszych ogrodów.
· Lilak chiński (Syringa ×chinensis)– mieszaniec, osiągający do kilku metrów wysokości. Zwarty, korona szeroka, pędy łukowato wygięte, opadające. Kwiaty pachnące, ukazujące się pod koniec maja i w czerwcu. Do najpopularniejszych odmian lilaka chińskiego należy ‘Saugeana’. Osiąga ona do 3 m wysokości.
· Lilak Meyera (Syringa meyeri)– niewielki krzew, który doskonale sprawdzi się w małym ogrodzie. Jego wysokość może dochodzić do około 2 m. Krzew jest zwarty, półkulisty, a jego pachnące, różowawe kwiaty zebrane w wiechy (do 10 cm długości). Kwitnie późną wiosną. W uprawie bardzo często sadzona jest odmiana ‘Palibin’. Niższa od gatunku, pięknie prezentująca się w formie drzewka.
