Irys żyłkowany jest jednym z moich najbardziej ulubionych irysów. Myślę, że przekonał mnie nie tylko wczesnym kwitnieniem, ale także kolorystyką. Najbardziej odpowiadają mi odmiany w odcieniach koloru niebieskiego. To bardzo dekoracyjna roślina cebulowa, jak na irysy bardzo niska, która posadzona w większych grupach, cieszy intensywną kolorystyką na ożywających po zimie rabatach. Naturalne stanowiska tej rośliny występują w Turcji, Iranie, Iraku, na Kaukazie i z chęcią zobaczyłbym je w ich ojczystych stronach.
Kosaciec żyłkowany osiąga zaledwie 10-20 cm wysokości, a jego fioletowe kwiaty ukazują się już w marcu. W sprzedaży dostępnych jest wiele odmian o kwiatach w odcieniach koloru fioletowego, niebieskiego, purpurowego. Na dolnych płatkach widoczne są plamki, wzory, cętki. Liście wąskie, rosnące w czasie kwitnienia, a także po jego zakończeniu. Nazwa „żyłkowany” wzięła się od cebul pokrytych żyłkowaną łuską.
W uprawie irysa żyłkowanego niezbędne jest przepuszczalne, żyzne podłoże, obojętne do lekko zasadowego, dobrze byłoby wzbogacić je dobrze przerobionym kompostem. Cięższe podłoże należałoby wymieszać z drobnym żwirem, a także wykonać drenaż i dopiero wówczas posadzić cebule. Irys żyłkowany preferuje wilgotne podłoże w okresie kwitnienia, ale latem musi mieć sucho. Cebule sadzimy w pierwszej połowie jesieni na stanowisku słonecznym do lekko zacienionego, na głębokość około 10 cm, zachowując 5- 10 cm odstępy między nimi. Najlepiej wysadzać je w grupach, aby wiosną kwitnące irysy tworzyły zwarte, zasobne w kwiaty skupiska.
Jeżeli stanowisko i podłoże podpasuje irysom, to możemy spodziewać się tego, że co roku ilość kwitnących irysów będzie nam się zwiększać, a jak nie spełnimy oczekiwań, to kwiatów będzie coraz mniej, cebule mogą drobnieć i na kwitnienie trzeba będzie wówczas poczekać. Ładne cebule mogą zakwitnąć dwoma kwiatami z jednego pędu.
Irysy żyłkowane ładnie prezentują się na skalniakach, w pojemnikach, a także rabatach.